Vesayet, velayet altında bulunmayan küçüklerin ve ergin oldukları hâlde özel bakım gerektiren ya da kanunda belirtilen durumlarda olan kişilerin bakılması ve temsil edilmesi kişisel ve maddi menfaatlerini korumak amacıyla 4721 sayılı Medeni Kanun ile düzenlenmiş bir hukuk kurumudur. 

Vesayet altına alınan herkese vasi tayin edilir. Türk Medeni Kanunu 403. Maddeye göre: “Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve mal varlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.”

 Vesayeti yani kendisine vasi atanmasını gerektiren kişiler kanunda tek tek sayılmıştır. Vesayeti gerektiren haller:

·        Küçüklük: “Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.” TMK madde 404

·        Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı : “Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır” TMK madde 405

·        Savurganlık,alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim: “Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı veya mal varlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan vebu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.” TMK madde 406

·        Özgürlüğü bağlayıcı ceza: “Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır.Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.” TMK madde 407

·        İstek üzerine: “Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.” TMK madde 408

Küçük veya kısıtlılara vasi atanması mahkeme kararı ile mümkündür. Vesayet davasına bakmaya yetkili mahkeme, küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki mahkemedir. Vasi tayini davası vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemelerinde görülür. Denetim makamı sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesi denetiminden geçer.  Vasiler, vesayeti altındaki kişinin mal varlığı için defter tutar, sulh hâkimine hesap verir ve bu mal varlığı üzerinde, kural olarak tek başına tasarruf edemez.

Vasi tayini kararı yani kısıtlama kararı kesinleşince, kısıtlının hem nüfusa kayıtlı olduğu yerde, hem de yerleşim yerinde hemen ilân edilir. Kısıtlama, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı, ancak ilân edilmesinden sonra etkili olur. 

Vasi tayin edilmekle bir kişinin üçüncü kişilere karşı temsili, vesayet altındaki kişinin bakım ve gözetimi vasi tarafından yapılır. Kişinin kısıtlılığı devam ettiği müddetçe takip edilmesi gereken bir dizi prosedür ve ağır sorumlulukları bulunmaktadır.

Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi ve her ilgili, vasinin eylem ve işlemlerine karşı vesayet makamına şikâyette bulunabilir. “Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.” (Medeni Kanun madde 397).

Vesayet makamının kararlarına karşı tebliğ gününden başlayarak on gün içinde denetim makamına itiraz edilebilir.

Aşağıdaki hâllerde vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesinin izni gereklidir:

1.    Taşınmazların alımı, satımı, rehin edilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,

2.   Ödünç verme ve alma,

3.    Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehin edilmesi,

4.    Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,

5.    Kambiyo taahhüdü altına girme,

6.   Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,

7.   Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,

8.    Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,

9.    Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,

10. Borç ödemeden aciz beyanı,

11. Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması,

12. Çıraklık sözleşmesi yapılması,

13. Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,

14. Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi .

·        Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,

·        Vatandaşlığa girmesi veya çıkması,

·        Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi,

·        Kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,

·        Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,

·        Mirasın kabulü,reddi veya miras sözleşmesi yapılması,

·        Küçüğün ergin kılınması,

·        Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması hallerinde

Vesayet; küçüğün ergin olması,özgürlüğü bağlayıcı cezada hapis halinin sona ermesi  ve vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir.