Miras Hukuku’ na göre gerçek bir kişinin mal varlığı, onun ölümü ile bir bütün olarak kanunun belirlediği veya miras bırakan tarafından atanmış mirasçılara geçer.

Yasal mirasçılar, miras bırakanın ölüme bağlı tasarruflarına veya karşılıksız sağlar arası kazandırmalarına karşı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’ nun Üçüncü Kitabı Miras Hukuku’ nda öngörülen hakları kullanabilirler.

Tenkis davası, miras bırakanın, saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası karşılıksız kazandırmalarının yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu (inşai) davalardandır.

Kısaca tenkis davası saklı pay sahibi mirasçıların saklı paylarının geri alınması davasıdır.

Saklı pay sahibi mirasçı,miras bırakanın yaptığı tasarruflara karşı yasa tarafından miras payları belirli oranlarda korunan mirasçılardır. Miras bırakanın hiçbir şekilde müdahale edemeyeceği, üzerinde tasarruf edemeyeceği şekilde bir miras hakkına sahip olan yasal mirasçılara “SAKLI PAY SAHİBİ MİRASÇI” denilmektedir.

Türk Medeni Kanununda saklı paylı mirasçılar sınırlı sayıda belirtilmiştir. Kanuna göre saklı paylı mirasçılar:

• Miras bırakanın alt soyu (Çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları),
• Miras bırakanın anne-babası,
• Miras bırakanın eşi.

Saklı pay sahibi mirasçının saklı pay üzerindeki miras hakkı hiçbir şekilde ortadan kaldırılamaz.

Türk Medeni Kanunu madde 506’ ya göre saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:

1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,

2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,

3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)

4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.

Tenkis davasının dinlenebilmesi için öncelikli koşul;miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır.

Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma (temlik) dışı terekenin tümüyle bilinmesiyle mümkündür. Tereke miras bırakanın ölüm tarihinde bırakmış olduğu mal varlığı kıymetleri ile iadeye ve tenkise tabi olarak yaptığı kazandırmalardır. Bunlar terekenin aktifini oluşturur.

Miras bırakanın borçları, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bir aylık geçim giderleri, terekenin yazımı, mühürlenmesi, cenaze masrafları gibi giderler de pasifidir. Aktiften belirtilen borçların indirilmesi net terekeyi oluşturur.

Tasarruf oranı, tüm saklı paylar toplamının terekeden çıkarılması ile bulunan ve miras bırakanın serbestçe tasarruf edebileceği oran olarak ifade edilebilir. 

Tasarruf oranı aşılmış ise, tasarrufun niteliğine göre icap ederse, kazandırma işleminde saklı payları zedeleme kastının bulunup bulunmadığı, objektif (nesnel) ve sübjektif (öznel) unsurlar dikkate alınarak belirlenir. Zira tasarruf oranını aşan her kazandırmada saklı payları zedeleme kastının varlığından söz edilemez.

Tenkis davasını sadece saklı paylı mirasçılar açabilir. (miras bırakanın alt soyu, ana-babası ve eşi)

Kural olarak tenkis davası kazandırma yapılan kişilere karşı açılabilir. Ancak Yargıtay istisna olarak kazandırma konusu malın üçüncü kişilere devredilmiş olması halinde bu kişilere karşı açılabileceğini kabul etmektedir.

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır. Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle düşer (TMK m. 571)

Tenkis davasının tabi olduğu bir ve on yıllık süreler hak düşürücü sürelerdir. Tenkis davasında görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemeleridir.