Borçlunun borçlu olup olmadığının tespitinde korunmaya değer bir yararı bulunabilir.Borçlu yararın bulunması halinde borçlu olmadığının tespiti için dava açabilir.Borçlu, alacaklı henüz takibe geçmeden önce veya sonra Menfi Tespit Davası açabilir.

Borçlu, borcunu icra dairesine ödedikten sonra artık menfi tespit davası açamaz. Borçlunun aslında borcu olmadığı halde ödediği paranın geri alınması için açtığı dava ise İstirdat Davası’dır.

Menfi Tespit Davası borçlunun borcu henüz ödemeden önce borçlu bulunmadığının tespiti için açabileceği bir davadır. Borçlu açtığı bu davayı kazanırsa, takip iptal edilir ve borcu ödemekten kurtulur. Takipten önce veya sonra açılan menfi tespit davasının doğuracağı sonuçlar farklıdır.

Borçlu takipten önce bir menfi tespit davası açabilir.

İİK madde 72/II - : Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir. İcra takibinden önce açılan menfi tespit davasına bakan mahkeme,talep üzerine alacağın yüzde on beşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.

 Bu karar, alacaklının takip yapmasına engel olmaz; ancak başlatılan takibin olduğu yerde durmasını ve ilerlemesini engeller.

Bunun için borçlunun borcu olmadığının hemen tespitinde korunmaya değer bir yararın olması gerekir. Ancak takipten önce açılan menfi tespit davası, takip yapılmasına engel olmadığı gibi, başlayan takibi de kendiliğinden durdurmaz. Borçlu,alacağın %15’inden az olmayan bir teminat yatırarak, icra takibinin durdurulması için mahkemeden ihtiyati tedbir isteyebilir.

Borçlu takipten sonra da borçlu olmadığının tespiti için bir menfi tespit davası açabilir.

İİK madde 72/III: İcra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takibin durdurulmasına karar verilemez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın yüzde on beşinden aşağı olmamak üzeregöstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yolu ile icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini isteyebilir.

Mahkemenin ihtiyati tedbir kararı vermesi durumunda haciz yapılmasına engel olunmakta,teminat karşılığında, davanın sonuna kadar para alacaklıya ödenmemektedir.

Eğer menfi tespit davası sahtelik iddiasına dayalı olarak açılıyorsa, HMK m. 209’un özellikle birinci fıkrasının dikkate alınması gerekir.

HMK madde209:

(1) Adi bir senetteki yazı veya imza inkâr edildiğinde, bu konuda bir karar verilinceye kadar, o senet herhangi bir işleme esas alınamaz.

(2) Resmî senetlerdeki yazı veya imza inkâr edildiğinde, senetteki yazı veya imzanın sahteliği, ancak mahkeme kararıyla sabit olursa, bu senet herhangi bir işleme esas alınamaz. (3) Senede dayanılarak verilmiş olan ihtiyati tedbir, o senet hakkındaki sahtelik iddiasından etkilenmez ve gerektiğinde senet sahibi haklarının korunması için yeni tedbirler talep edebilir.

Davanın kabulü halinde, yani borçlu lehine sonuçlanması ile takip derhal durur ve hüküm kesinleştikten sonra da takip iptal edilir.

Davanın reddi yani alacaklı lehine sonuçlanması halinde, borcun varlığı kesin hükümle tespit edilmiş olur.

Davanın alacaklının lehine sonuçlanmasıyla ihtiyati tedbir dolayısı ile alacağını geç almış olmasından dolayı, alacaklının talebine gerek olmaksızın, borçlu mahkeme tarafından re’ sen %20’den az olmayan bir tazminata mahkum edilir.

Menfi Tespit Davası Zaman aşımı