Boşanma sürecinde eşler anlaşmalı veya çekişmeli boşanma yoluna başvurabilirler.

Anlaşmalı boşanabilmek için Türk Medeni Kanunu’ nda hükmedilen “anlaşmalı boşanma şartları” bireyler açısından yerine getirilmiş olmalıdır. Kanunun ilgili maddesinde yer alan anlaşmalı boşanma şartlarına sahip olmayan kişiler açısından anlaşmalı boşanma davası açabilmek mümkün değildir.

Hukukumuzda anlaşmalı boşanma diye adlandırılan boşanma davası türü, Türk Medeni Kanunu 166/3 maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:

“Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır.

Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hakimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır.

Hakim tarafların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarlarının hakimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”

Eşlerin bu maddeye göre anlaşma yolu ile boşanmalarına karar verilebilmesi için:

1)    Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gerekir.

2)    Eşlerin boşanmak için birlikte başvurmaları veya bir eşin açtığı davanın diğer eş tarafından kabul edilmiş olması gerekir.

3)    Hakim’in tarafları bizzat dinlemesi (Kanun bu şartı getirmekle tarafların boşanma ve şartları konusunda iradelerini serbestçe açıkladıklarına kanaat getirildiğinin görülmesini amaçlamıştır. Kişilerin sadece avukatlarının duruşmada olması yeterli değildir. İradelerini hakim huzurunda serbestçe açıklamaları gerekir.)

4)    Hakim’in boşanmanın mali sonuçlarına ve çocukların durumuna ilişkin düzenlemeleri uygun bulması şartı (Taraflar boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hakkında da anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Bu konuda anlaşma protokolü ileride problemlerin yaşanmasının önüne geçebilecek bir şekilde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmelidir.

Yukarıda açıklanan şartların tamamının varlığı halinde Hakim başka bir delil aramadan boşanmaya karar verir. Bu şartlardan biri bile gerçekleşmemiş olursa TMK 166/3. maddeye göre boşanma kararı verilmeyecektir yani bu durumda anlaşmalı boşanmadan bahsedilemeyecektir.